Serce moje gram (Stanisław Wyspiański)
Scenariusz i inscenizacja: Krzysztof Orzechowski, muzyka: Zygmunt Konieczny
Premiera: 16 marca 2001 r.
Miejsce premiery: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
Opis przedstawienia:
Widowisko Serce moje gram powstało z potrzeby uczczenia 100. rocznicy prapremiery Wesela Stanisława Wyspiańskiego, które odbyło się 18.03.1901 roku w Teatrze Miejskim w Krakowie (dziś Teatr im. Juliusza Słowackiego). Krzysztof Orzechowski, dyrektor tej sceny pragnął ten wyjątkowy jubileusz uczcić nową inscenizacją Wesela. Niestety z kilkunastu reżyserów, którym zaproponował jej przygotowanie, nikt się nie podjął. Wyzwanie przyjął natomiast Zygmunt Konieczny, który napisał 55-minutowy utwór muzyczny do słów Wyspiańskiego, na ośmioro solistów, chór i orkiestrę. Utwór ten został rozbudowany fragmentami Wesela w wykonaniu aktorów krakowskich teatrów. Solistom towarzyszyła Orkiestra i Chór Filharmonii Krakowskiej, którą poprowadził Rafał Jacek Delekta.
Koncert Serce moje gram był kulminacją obchodów 100-lecia premiery Wesela Stanisława Wyspiańskiego w ramach których odbyła się m.in.: sesja naukowa Magia Wesela, pokaz filmu Andrzeja Wajdy Wesele, czy promocja książki Encyklopedia Wesela autorstwa Rafała Węgrzyniaka. Widowisko zostało pokazane w teatrze dwa razy.
Założenie całego spektaklu było monumentalne. Wzięło w nim udział ponad 200 wykonawców, a specjalnie na jego potrzeby został przebudowany teatr. Niewielka publiczność, bo przygotowano jedynie około 200 miejsc, zasiadła na scenie, a na widowni pojawili się soliści i orkiestra. Chór został umieszczony na balkonie drugiego piętra, a aktorzy swoje sceny rozgrywali w centralnych lożach, głównie w Loży Cesarskiej. W bocznych lożach zasiedli statyści w kostiumach z epoki. W ten sposób, wnętrze teatru zostało wykorzystane jako naturalna scenografia, zaś widzowie, podobnie jak przed stu laty, stali się bohaterami tego dramatu.
Charakterystyka muzyki:
Trwający 55 minut utwór muzyczny Serce moje gram, który powstał do słów Stanisława Wyspiańskiego pełnił w widowisku teatralnym główną rolę i to wokół niego zostały dobudowane fragmenty spektakli. Później jako oratorium Serce moje gram, kompozycja rozpoczęła odrębne życie koncertowe. W utworze zostały wykorzystane fragmenty m.in. z Wesela, Wyzwolenia i Legendy oraz z wierszy Wyspiańskiego. Kompozycja została napisana na ośmioro solistów (śpiewających aktorów) oraz chór i orkiestrę symfoniczną. Utwór składa się z siedmiu części, z których czwarta, środkowa – Interludium – jest skomponowana na orkiestrę smyczkową, stanowiąc jedyną część instrumentalną. Serce moje gram zachwyca niezwykle ciekawą kompilacją strof; kompozytor żongluje słowami Wyspiańskiego zestawiając fragmenty z różnych dzieł, które czasem brzmią jednocześnie, co nadaje nie tylko inne znaczenie, ale także podkreśla dynamiczny przebieg. Taki zabieg świadczy przede wszystkim o wielkiej znajomości twórczość Wyspiańskiego, ale także fascynacji poetą. Ciekawe jest podejście kompozytora do chóru, który czasem skanduje, powtarza jak echo, czy wręcz komentuje wdając się w dialogi z solistami.
Pod względem muzycznym Serce moje gram, które jest uważane za jeden z najważniejszych utworów Zygmunta Koniecznego, mieni się paletą środków tak charakterystycznych dla jego twórczości: urywana narracja, pauzy, zmienność rytmiczna, powtórki, czego doskonałym przykładem staje się instrumentalne Interludium. W oratorium można znaleźć różne techniki komponowania, jak choćby kanon (VII część), w którym udział biorą smyczki, chór, waltornie i soliści. Nie brakuje też ulubionej formy kompozytora: walca, ale „krzywego”, który w V części stanowi kulminację.
Utwór Serce moje gram wydany przez PWM, był wykonywany także w ramach Festiwalu Wyspiański 2007 w Krakowie, gdzie zabrzmiał w kościele św. Katarzyny. Koncert ten został zarejestrowany i wydany na płycie Wyspiański według Koniecznego. Na krążku znalazło się pięć głównych części z Serce moje gram, oraz fragmenty z muzyki pisanej na potrzeby teatru do sztuk takich jak: Noc listopadowa (1974), Klątwa (1997), Akropolis (1999) i Legenda (1984). (Universal Music Polska. Wykonawcy: Chór FK, NOSPR pod dyrekcją Jerzego Salwarowskiego. Soliści m.in.: Joanna Słowińska, Przemysław Branny, Marek Bałata, Marta Bizoń , Katarzyna Jamróz).
Agnieszka Malatyńska-Stankiewicz
Nagranie:
Plakat spektaklu:
Okładka płyty CD (Rozstaje, 2007):
