Operetka (Witold Gombrowicz)
Reżyseria: Jerzy Grzegorzewski, muzyka: Stanisław Radwan
Premiera: 25 czerwca 2000 r.
Miejsce premiery: Teatr Narodowy w Warszawie

Opis przedstawienia:

W swej inscenizacji dramatu Gombrowicza Grzegorzewski podążył za sugestiami samego autora, według którego Operetka z jednej strony „winna być od początku do końca tylko operetką, (…) z drugiej ma być jednakże patetycznym dramatem ludzkości” (W. Gombrowicz, Operetka, 2001). Operetkowy świat Grzegorzewskiego jest doskonały i niedoskonały zarazem – jest muzyka, ale zamiast orkiestry aktorom akompaniuje jedynie jeden pianista; jest śpiew, ale „kaleki”, karykaturalny; rewiowy taniec zastępują podskoki i fikołki aktorów; zaś kulminacyjna scena balu z drugiego aktu pozbawiona zostaje rozmachu i dynamiczności. Operetka ta jest więc w zamierzony sposób wynaturzona i koślawa, tak jak przedstawiony w dramacie Gombrowicza świat arystokracji zmierzający ku upadkowi, a podtrzymywany jedynie dzięki powtarzanym pozom i konwenansom. Scenografię, nawiązującą do tradycji kabaretowych, zaprojektowała Barbara Hanicka.

Żywiołem warszawskiej inscenizacji była muzyka, ściśle korespondująca z aktorską ekspresją, gestem, ruchem, mimiką. „Przy pracy nad Operetką realizuję moją pasję choreografa. Z pewnego onieśmielenia ukrywam ją na afiszu” – mówił reżyser w jednym z wywiadów. Znalazła ona swój wyraz w pełnych dynamiki i zręczności popisach muzyczno-ruchowych zespołu aktorskiego, na czele którego stanęli Ignacy Gogolewski, Igor Przegrodzki, Jacek Różański, Wojciech Malajkat, Paulina Kinaszewska i Beata Fudalej.

Charakterystyka muzyki:

Szczególną rolę w Operetce odgrywają songi, które obnażają groteskowość, sztuczność i pompatyczność świata przedstawionego. Przykładem jest już pierwsza, reprezentacyjna pieśń Szarma (Ignacy Gogolewski), przerwana brakiem oddechu i zgagą. Muzyka i wypełniające spektakl pieśni podkreślają komizm sytuacyjny, ale też charakteryzują bohaterów – wyolbrzymiając ich charakterystyczne rysy i słabości. Swoje songi i arie mają w spektaklu niemal wszystkie ważniejsze postaci – począwszy od Szarma i Fiora, przez niewinną Albertynkę, aż po groźnie brzmiącego hrabię Hufnagiela. Utwory te stanowią parodię operetkowych arii, jednocześnie zaś – na wzór Brechtowskich songów – wydobywają gestus postaci (marszowy krok Hufnagiela, zniewieściały gest Fiora czy charakterystyczna „zgaga” Szarma). Prócz partii solowych umuzycznione w spektaklu Grzegorzewskiego zostają także wszystkie komentarze Grupy Pańskiej, pełniącej rolę śpiewającego i tańczącego chóru.

„Na poziomie samej struktury przedstawienia songi zyskują także funkcję elementu scalającego, wyznaczającego rytm i porządek poszczególnych scen. Przede wszystkim zaś w naturalny sposób dynamizują akcję i działania bohaterów, rozkładają akcenty, wzmacniają kulminacje i finały” (M. Figzał, Przestrzenie muzyczne w polskim teatrze współczesnym, 2017). Takim wyrazistym muzycznym finałem jest kompozycja Et cetera, w której powtarzają się śpiewane przez aktorów słowa: „Nagości święta śpij na zawsze śpij, etcetera”.

Magdalena Figzał-Janikowska

Nagranie muzyki:

Nagranie spektaklu:
Nagranie telewizyjnej wersji spektaklu (Teatr Telewizji, 2001) dostępne w czytelni Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego

Afisz:

Afisz - Operetka
Skip to content