O krasnoludkach i sierotce Marysi (Maria Konopnicka)
Reżyseria: Irena Wojutycka, muzyka: Krzysztof Penderecki
Premiera: 27 listopada 1957 r.
Miejsce premiery: Teatr Lalek Arlekin, Łódź
Opis przedstawienia:
Baśń Marii Konopnickiej wyreżyserowana przez Irenę Wojutycką to jedna z pierwszych inscenizacji teatralnych, do których muzykę napisał Krzysztof Penderecki. Spektakl zainaugurował sezon artystyczny 1957/1958 Teatru Lalek Arlekin w Łodzi, zapoczątkował także wieloletnią współpracę kompozytora z tą sceną. Irena Wojutycka dokonała adaptacji utworu Konopnickiej wspólnie z Henrykiem Rylem, ówczesnym dyrektorem naczelnym i artystycznym łódzkiej sceny. Scenografię zaprojektowała Zofia Gutkowska. Spektakl łączył konwencję teatru marionetkowego z żywym planem. Wszystkie postaci krasnoludków ukazane zostały jako lalki (ich rysunki pojawiły się w bogato ilustrowanym programie spektaklu). W rolę tytułową wcieliła się Liliana Ochmańska, „jedna z bardziej oryginalnych aktorek teatru lalek w epoce jego wzrostu i jego pełnej dojrzałości” (H. Jurkowski, Moje pokolenie, Łódź 2006). Towarzyszyli jej: Halina Nańkowska, Barbara Borkowska, Janusz Galewicz, Anna Golewska, Jósef Kaczorowski, Halina Niedźwiedzka, Maria Sikorska, Ryszard Sikorski, Magdalena Śniady, Stanisław Witecki.
Współpraca Krzysztofa Pendereckiego z Ireną Wojutycką objęła w sumie trzy spektakle – przed łódzką realizacją powstało przedstawienie Czarodziejski garnek (1957) w Teatrze Lalek Banialuka w Bielsku-Białej, a następnie spektakl Pająk (1959) w Śląskim Teatrze Lalki i Aktora „Ateneum” w Katowicach.
Charakterystyka muzyki:
Muzyka do sztuki Marii Konopnickiej obejmuje 27 utworów na kameralny skład instrumentalny: flet, dwa klarnety, fagot, perkusję i fortepian. Kompozytor nie oznaczał poszczególnych fragmentów tytułami, wyjątek stanowi jedynie część czwarta – króciutki, skoczny Marsz Skrobka (tę postać grał w premierowym spektaklu Ryszard Sikorski). Muzyka Pendereckiego do spektakli lalkowych pełniła najczęściej funkcję ilustracyjną – towarzyszyła działaniom postaci, sygnalizowała ważne momenty, akcentowała zwroty akcji, budowała nastrój poszczególnych scen, wreszcie czyniła narrację przedstawienia bardziej dynamiczną. W spektaklu O krasnoludkach i sierotce Marysi warstwa dźwiękowa zaskakuje swą różnorodnością: momentami brzmi niepokojąco i złowieszczo, innym razem charakteryzuje ją żartobliwy, lekki ton.
W instrumentacji prym wiodą flet i fagot. Poszczególne części uzupełnia kompozytor przetworzonymi muzycznymi cytatami, nawiązującymi do znanych melodii dziecięcych i tradycyjnych piosenek. Uwagę zwraca ciekawa harmonia – dużo tu dysonansów i zwrotów harmonicznych odbiegających od standardu prostych, melodyjnych utworów dla dzieci, jakimi często wypełniane są spektakle lalkowe.
Magdalena Figzał-Janikowska
Nagranie:
Plakat spektaklu:
