Księga raju (Icyk Manger)
Reżyseria: Rafał Dziwisz, muzyka: Andrzej Zarycki
Premiera: 2011 r.
Miejsce premiery: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Krakowie
Opis przedstawienia:
Księga raju, czyli Przedziwne żywota opisanie Szmula Aby Aberwo to jeden z najbardziej znanych w Polsce utworów Icyka Mangera – żydowskiego poety, tworzącego w języku jidysz. Powieść powstała w czasie pobytu Mangera w Warszawie, w której pisarz spędził prawie dziesięć lat i którą opuścił tuż przed wojną. Księga raju jest parafrazą biblijnej opowieści o rajskim ogrodzie. Fabuła powieści oparta jest na żydowskiej legendzie, która głosi, że każdy człowiek przed narodzeniem przebywa w raju. Przed zejściem na ziemię zostaje jednak pozbawiony tych rajskich wspomnień. Szmul Aba, bohater Księgi Raju, ocalił tę pamięć i dzieli się nią z innymi, co prowadzi do szeregu groteskowych sytuacji.
Robert Dziwisz wystawił Księgę raju na Scenie Szkolnej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i nadał jej formę muzyczną. Napisał też teksty songów, do których muzykę stworzył Andrzej Zarycki.
Charakterystyka muzyki:
„Moim żywiołem są teatr i piosenki. I w tym czuję się najlepiej” – słowa kompozytora odnieść można do wielu przedstawień, w których utwory wokalne pełnią rolę dominującą. W przypadku Księgi Raju są to utwory o charakterystycznej, klezmerskiej harmonii, przywołujące klimat żydowskich domów i ich tradycji. Można tu usłyszeć pieśń A kiedy Mesjasz nadejdzie, nastrojową kołysankę-modlitwę Rodzynki z migdałami („Będzie ci tu dobrze synku z nami/ Posmakujesz życia, które tak/ Jak rodzynki razem z migdałami/ Miewa zawsze słodko-gorzki smak”) czy wreszcie przejmujący duet matki i syna, jakim jest utwór Brylant (Syn: „Nim do raju nie powrócę będę zawsze twój”, Matka: „Nim do raju nie powrócisz będziesz zawsze mój”). Teksty pieśni, które pojawiają się w Księdze raju mają poetycki charakter, co sprawia, że doskonale łączą się z muzyką. Jak bowiem zauważa kompozytor: „Do tekstu pozbawionego poezji pisze się trudno. (…) A jak dostaję wiersz, który ma własną duszę, własny świat, to uruchamia moją wyobraźnię. (…) Dobra poezja, charakteryzująca się wieloznacznością, zawiera wiele kodów. Każdy czytający wybiera ten, który jego wyobraźni i intelektowi jest najbliższy” (Życie wspominam łagodnie. Andrzej Zarycki w rozmowach z Andrzejem Pacułą, 2017).
Magdalena Figzał-Janikowska
Nagranie: